.png)
‘Wij hebben in den omtrek van Londen een vliegtuigen-fabriek bezocht’, schrijft Julius Hoste jr. op 11 december 1941 in zijn oorlogsdagboek. Wat hij daar ziet, zet hem aan het denken over de toekomst.
Julius Hoste jr., de liberale politicus en eigenaar van het uitgeversbedrijf achter Het Laatste Nieuws verblijft op dat moment in Londen, waar hij samen met heel wat andere Belgen en de Belgische regering-Pierlot op de vlucht is voor de Duitse bezetting. Hoste beweegt er zich in regeringskringen en werkt vanaf eind 1940 aan het officieuze regeringsweekblad Onafhankelijk België, waarvan hij samen met journalist Marcel Stijns de leiding heeft. Ondertussen komt hij ook tussen op de radio en vanaf begin 1941 wordt hij ondervoorzitter van de CEPAG, de Commissie voor de studie van de Naoorlogse Vraagstukken.
De fabriek die Hoste samen met andere Belgische delegatieleden bezoekt, is de vestiging van wapen- en oorlogstuigfabrikant Vickers in Weybridge, een stadje op een dertigtal kilometer in vogelvlucht van Londen. Op 4 september 1940 was de fabriek nog het doelwit van een grootschalige Duitse luchtaanval, die grote schade aanbracht en een negentigtal doden en meer dan vierhonderd gewonden veroorzaakte. Na de aanval werden verschillende delen van de fabriek ondergebracht in diverse gebouwen in de omgeving.
Naar aanleiding van het bezoek wordt een foto van de Belgische delegatieleden gemaakt voor het ministerie van Buitenlandse Zaken op Eaton Square 104. Van links naar rechts zien we de liberaal Victor de Laveleye, die de leiding heeft en de Franstalige stem is van Radio België / Radio Belgique, die vanuit Londen door de BBC wordt uitgezonden, Julius Hoste, de socialist Louis de Brouckère, net als Hoste ondervoorzitter van de CEPAG, de socialist Camille Huysmans, hoofd van het Belgisch Parlementair Bureau dat de in Londen verblijvende Belgische parlementsleden verenigt, Fernand Geersens, beter bekend als Jan Moedwil, de Nederlandstalige stem van Radio België, en de communist Jean Deguent, secretaris van de CEPAG.
Het zien van de installaties van Vickers zet Hoste aan het denken over de toekomst. In zijn dagboek schrijft hij dat ze hem de indruk geven ‘dat het voortaan voor de kleine landen zal onmogelijk zijn afzonderlijk voor hun verdediging te zorgen; hoe zou een klein land dergelijke werkhuizen kunnen inrichten en een dergelijke bewapening blijven bekostigen?’ ‘Aansluiting tussen naties is noodig’, besluit hij. Het bezoek zal zijn overtuiging versterkt hebben, maar uiteraard overvalt de nood aan internationale samenwerking hem niet plots. Al tijdens de eerste oorlogsjaren laat Hoste zich bij zijn werk voor de CEPAG kennen als een grote verdediger van Europese samenwerking. Dit communiceert hij ook actief naar het publiek: eind augustus 1941 pleit hij in Onafhankelijk België voor een naoorlogse staatkundige organisatie op drie niveaus, waarbij de nationale staten enkel de bevoegdheden zouden behouden over de kwesties die ze zelf kunnen oplossen. Regionale samenwerkingsverbanden zouden overkoepelende, voornamelijk economische, kwesties beheren. Onder andere veiligheid, ontwapening, koloniale vraagstukken en het beheer van grondstoffen ziet hij het liefst beheerd op wereldniveau door een organisatie als de Volkenbond. Hoste zet nog tijdens de oorlog ook de stap naar de concrete realisatie van deze ideeën. Hij wordt vanaf februari 1942 aangesteld als onderstaatssecretaris van Onderwijs, en vanuit deze functie ligt hij later mee aan de basis van de Benelux en speelt hij een rol in het ontstaan van de Unesco.
Liberas, Archief Julius Hoste jr. (archief nr. 161), nr. 1: Oorlogsdagboek.
Julius Hoste, Een Vlaamsche stem in oorlogstijd (London: Lincolns-Prager, 1944) 31-34.
‘Remembering the 88: a timeline of the 4th September 1940 Air Raid ‘, in: brooklandsmuseum.com, geraadpleegd 2.6.2021.
Harry Van Velthoven, Zwerver in niemandsland. Julius Hoste en zijn Londens oorlogsdagboek (Gent: Academia Press/Liberaal Archief, 2005).
Liberas Stories is een realisatie van cultuurarchief Liberas. Het werd ontwikkeld door Josworld en Webdoos naar een concept van Ruben Mantels. Aan de hand van een ‘Atlas’ en een ‘Magazine’ vertelt Liberas Stories de geschiedenis van het liberalisme en worden de collecties van Liberas gepresenteerd. Deze website werd gelanceerd in juni 2021 en is sindsdien verder uitgebouwd.
De inhoud van dit portaal is bestemd voor Liberas’ erfgoedgemeenschap, maar ook voor studenten, onderzoekers en journalisten en voor iedereen die ons erfgoed wil ontdekken. Het is geen catalogus van onze collectie: die vind je op liberas.eu.
Liberas heeft geprobeerd alle rechthebbenden op beeldmateriaal te contacteren. Personen of organisaties die zich alsnog in hun rechten voelen geschaad nemen contact op met Liberas vzw, Kramersplein 23, 9000 Gent.
Alle teksten op deze website mogen hergebruikt worden mits het overnemen van de auteurs- en bronvermelding. Alle opmerkingen met betrekking tot Liberas Stories - vragen, aanvullingen, correcties, suggesties voor nieuwe bijdragen - zijn welkom op info@liberas.eu.