.png)
Een kieshervorming uit 1877 bepaalt op een vrij arbitraire manier dat de namen van de liberale kandidaten in het blauw op de stembiljetten verschijnen. De liberalen eigenen zich het blauw toe en gaan er tot op vandaag creatief mee om.
In juli 1877 verschijnt in het Belgisch Staatsblad de wet-Malou, een nieuwe wet om het geheim van de stemming te waarborgen en kiesfraude te bestrijden. Tegelijkertijd wordt het kiessysteem gemoderniseerd. Een van de nieuwigheden is de invoering van voorgedrukte stembiljetten. Tot dan moest de kiezer eigenhandig de naam van de kandidaat van zijn voorkeur op een stuk papier schrijven, een zeer fraudegevoelige praktijk. Om de overzichtelijkheid op deze voorgedrukte stembiljetten te bevorderen, komen kandidaten die samen één lijst vormen in dezelfde kolom onder elkaar te staan, met eventueel bovenaan de kolom de naam van de partij waartoe ze behoren. Indien er meer dan één lijst opkomt, krijgt elke partij een vaste plaats op het stembiljet: links de liberalen, rechts de katholieken, in het midden de andere kandidaten. De kolom van elke partij krijgt – enkel voor de parlementsverkiezingen – ook een vaste kleur: blauw voor de liberalen, karmijnrood voor de katholieken en zwart voor de andere kandidaten.
De Franse kleurenhistoricus Michel Pastoureau hamert er graag op dat het gebruik en de perceptie van kleur geen universele gegevens zijn, maar integendeel sterk maatschappijgebonden en tijdsbepaald. Kleur is, zoals hij het uitdrukt, ‘een complexe culturele constructie’.1 Bij het ontwerp van de gekleurde stembiljetten worden het blauw en karmijnrood net toegekend omdat ze op dat moment geen symbolische waarde hebben in de Belgische politieke wereld. Maar dat verandert snel: de liberale partij en de brede liberale beweging eigenen zich vanaf de verkiezingen van juni 1878 het blauw toe met behulp van onder andere blauwe linten, blauwe vlaggen en (blauwe) korenbloemen. Ook na de afschaffing van de gekleurde stembiljetten na de invoering van het algemeen meervoudig mannenstemrecht, blijft het blauw de kleur van de liberalen. Tot op vandaag gebruiken de Belgische liberalen hun blauw op de meest diverse en creatieve manieren.
De liberalen winnen de parlementsverkiezingen van juni 1878 en halen een absolute meerderheid in Kamer en Senaat. De zittende katholieke regering Malou wordt vervangen door een homogeen liberale regering onder leiding van Walthère Frère-Orban. Om dit te vieren organiseren de Brusselse liberalen op 30 juni een groot banket, waarbij het menu met een blauwe steunkleur gedrukt wordt.
Ook in propagandaliederen komt de blauwe symboliek voor, zoals in Blauw of Rood, opgenomen in de brochure Strijdliederen uitgegeven en verkocht door Oud-Leerlingenbond van School 4 (Antwerpen) ten voordele der Liberale Propaganda op den buiten. Met rood worden hier nog de katholieken bedoeld (zie de inleiding).
Bij sobere affiches is een druk in het blauw eenvoudig en herkenbaar, zoals bij deze nummeraffiche voor de parlementsverkiezingen van 4 juni 1950.
Verenigingen die hun liberale overtuiging willen tonen, kunnen ook gewoon ‘blauw’ in hun naam opnemen. Het PVV Majorettenkorps The Blue Girls uit Zele wordt opgericht in 1981 naast de Volksfanfare De Leerzuchtige Broeders. Hier het blauwe logo van de vereniging onder de vorm van een sticker.
Een oudere blauwe vereniging is de in 1924 opgerichte wielerclub Het Blauwe Wiel, afdeling van de Liberale Bond Eerste Wijk uit Antwerpen. Deze vlag uit 1939 is vervaardigd met uiteraard … een blauwe achtergrond.
Blauw en vrij heet het tijdschrift van de Liberale Federatie Gent-Eeklo. Naar aanleiding van de parlementsverkiezingen van 11 april 1954 verschijnt dit speciaal verkiezingsnummer, waarin de titel alle eer wordt aangedaan met een volledig blauwe druk.
In een sfeer van taalkundige spanningen binnen de Liberale Partij scheiden midden mei 1968 de wegen van de Franstalige en de Vlaamse liberale Brusselaars. Deze laatsten richten op 24 mei 1968 een eigen Verbond der Vlaamse PVV-afdelingen van het Arrondissement Brussel op. Naar analogie met de Vlaams-Brusselse socialistische Rode Leeuwen, noemen ze zichzelf Blauwe Leeuwen. Op de foto uit september 1969 zien we onder anderen Emile Janssens, August De Winter, Jan Bascour en Louis Cantillon. In 1972 worden de Blauwe Leeuwen erkend als Brusselse federatie van de Vlaamse PVV.
Niet enkel verenigingen, maar ook evenementen benoemen de liberalen als ‘Blauw’. Deze affiche kondigt het eerste Blauw Nachtbal van PVV Welle op 11 april 1970 aan.
Logo’s van liberale verenigingen hebben dikwijls één constante: het gebruik van het blauw, van lichtere tot donkerdere varianten. Hierbij oude en nieuwe logo’s van het Willemsfonds, de Jonge PVV-Mutualisten, Jong Vld, Open Vld, PVV, VIEF en ACLVB, uiteraard in het blauw.
Bij de liberalen worden ook gebruiksvoorwerpen blauw, zoals deze blauw geschilderde tafelhamer van de Liberale Samenwerkende Maatschappij Help U Zelve (Gent), opgericht in 1917 om onder andere ‘aan hare leden alle mogelijke verbruiks- en voedingsartikelen te leveren, aan de best mogelijke voorwaarden van prijs en hoedanigheid’.
Ook Sinterklaas ontsnapt bij de liberalen niet aan een blauwe uitrusting, zoals blijkt uit dit Sinterklaaskostuum met blauwe mantel, stola en mijter uit het archief van de Liberale Vrouwenbond Sint-Gillis-Dendermonde.
Bij de parlementsverkiezingen van 13 oktober 1985 in het arrondissement Brussel doet PRL’er Marc Cools – in zwart-wit – een oproep tot een blauwe toekomst. Ondanks stevige winst voor zijn lijst (van 12,2 % naar 19,8 % en twee extra zetels) raakt Cools vanop zijn tiende plaats niet verkozen.
Na interne conflicten binnen de VLD stapt Anny de Maght, de burgemeester van Aalst, bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 met een scheurlijst naar de kiezer, los van de officiële VLD-lijst. De naam van haar Lijst van de Burgemeester is even duidelijk als eenvoudig: Blauw.
Bij een nationale flyercampagne voor de gemeenteraadsverkiezingen van 11 oktober 1964 zegt de PVV/PLP het met kleuren. ‘Zij maken u rood van woede’ of ‘Vermits zij u doen groen lachen’ (in het Frans ‘rire jaune’)? Eén oplossing: ‘Stem blauw’.
Een recentere kleurwoordspeling brengt ons naar de verkiezingen van 25 mei 2014 in Brussel, waar kopstuk Guy Vanhengel ‘blauw groentje’ Carolien Smallegange steunt als kandidate op de Brusselse lijst voor het Vlaams Parlement. Beide Open Vld’ers zijn gekleed in verschillende tinten blauw.
Open Vld Wilrijk gebruikt bij de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012 voor een van haar slogans een andere combinatie van blauw en groen. De boodschap waarbij inhoud en partij in kleuren uitgedrukt worden, is kort, krachtig en duidelijk: ‘Voor meer groen, stem blauw’.
Om in de natuur te blijven: samen met de kleur blauw wordt de blauwe korenbloem – bluet of bleuet in het Frans – vanaf de verkiezingen van 1878 een symbool van de liberalen. De bloemen worden meegedragen bij manifestaties, maar geven ook hun naam aan verenigingen en publicaties, zoals deze Molenbeekse Le Bluet / De Koornbloem.
De korenbloem is ook visueel interessant om te gebruiken en duikt dus ook op als logo. Op deze pin van de Liberale Vereniging van Stadspersoneel uit Antwerpen zien we de bloem centraal afgebeeld.
We blijven in het thema met dit blauw konijn waarmee Gwendolyn Rutten campagne voert tijdens de parlementsverkiezingen van 13 juni 2010. In volle ‘witte konijnen’-hype maakt de dan nog vrij onbekende Rutten duidelijk dat ze van liberale ‘eigen kweek’ is.
Geen blauw konijn, maar een kleine (7 op 8 cm) blauwe eekhoorn in wolfluweel uit het archief van Annemie Neyts-Uyttebroeck. De levendige, zelfstandige en spaarzame eekhoorn wordt vanaf 1975 het symbool van de PVV.
Om dit overzicht af te sluiten nog een beeld van ‘ce grand drapeau bleu qui s’appelle le ciel’ (in toenmalige vertaling ‘die groote blauwe vlag die het uitspansel wordt genaamd’2, aldus minister van Binnenlandse Zaken Auguste Buisseret tijdens de slotzitting van de viering van honderd jaar Liberale Partij op 16 juni 1946.
1. Michel Pastoureau, Bleu. Histoire d’une couleur (Paris: Editions du Seuil/Points, 2014) 5-8.
2. Bulletin Officiel du Parti Libéral / Ambtelijke Mededeelingen van de Liberale Partij, nr. 12, juni 1946, 134 / 161.
‘De chaos na Anny De Maght’, in: De Standaard (online), 9 oktober 2006, geraadpleegd 16.5.2021.
Verkiezingsdatabank, geraadpleegd 9.8.2021.
Sébastien Baudart, ‘Gwendolyn Rutten, blauw konijn’, Liberas Stories.
Bart D’hondt, Blauwe liberalen versus 'karmijnrode' katholieken (Gent: Liberaal Archief, 2006).
Joseph Tordoir, Le bleu des Libéraux belges (Bruxelles: Centre Jean Gol, 2009).
Els Witte en Adriaan Verhulst, ‘Liberale Partij’, in: NEVB Online, geraadpleegd 13.5.2021.
Nico Wouters, ‘Blauwe Leeuwen’, in: NEVB Online, geraadpleegd 13.5.2021.
Clair Ysebaert, ‘Nieuwjaarsboodschap’, in: Volksbelang, 132, nr. 1 (januari 2012): 9.
Liberas Stories is een realisatie van cultuurarchief Liberas. Het werd ontwikkeld door Josworld en Webdoos naar een concept van Ruben Mantels. Aan de hand van een ‘Atlas’ en een ‘Magazine’ vertelt Liberas Stories de geschiedenis van het liberalisme en worden de collecties van Liberas gepresenteerd. Deze website werd gelanceerd in juni 2021 en is sindsdien verder uitgebouwd.
De inhoud van dit portaal is bestemd voor Liberas’ erfgoedgemeenschap, maar ook voor studenten, onderzoekers en journalisten en voor iedereen die ons erfgoed wil ontdekken. Het is geen catalogus van onze collectie: die vind je op liberas.eu.
Liberas heeft geprobeerd alle rechthebbenden op beeldmateriaal te contacteren. Personen of organisaties die zich alsnog in hun rechten voelen geschaad nemen contact op met Liberas vzw, Kramersplein 23, 9000 Gent.
Alle teksten op deze website mogen hergebruikt worden mits het overnemen van de auteurs- en bronvermelding. Alle opmerkingen met betrekking tot Liberas Stories - vragen, aanvullingen, correcties, suggesties voor nieuwe bijdragen - zijn welkom op info@liberas.eu.